Sosyal Etkileşim ve Sosyal İletişimde Nitel Bozulma: 

• Sosyal etkileşimdeki bozulma; çocuğun gelişim düzeyine uygun olarak arkadaş ilişkileri geliştirmekte yetersiz olması ve ilgilerini, duygularını veya başardıklarını başkaları ile kendiliğinden paylaşmada eksiklik (örn. başkalarının dikkatini çekmek için nesneleri gösterme veya işaret etmede eksiklik) ile kendini sergilemektedir. Bu alanda bozulma gösteren çocuklar sosyal ve emosyonel karşılıklılıkta eksiklik gösterirler. Otizmli çocuklar anne-babalarına ve diğer insanlara karşı alışılmış ilişkiyi göstermezler. Gülümsemede ve anne-baba kucak açtığında beklenen yakınlaşmayı göstermede eksiklik gösterirler. Otizmli çocuklar yaşamlarındaki çok önemli kişileri (anne-baba, kardeş, öğretmen) genellikle tanıyor veya ayırt ediyor gibi görünmezler.

• Otizmli bireyler duyguları ve duygularla ilişkili yüz ifadelerini, jestlerin ve duyguların ses temalarını anlamazlar ve bunlara karşılık oluşturamazlar. Otizmli çocuklarda taklit yeteneği gelişmemiştir. Buna el-kol hareketlerinin kullanımındaki sorunlar da eklenmektedir. Çocuk bir yaşına geldiği halde “baş-baş” veya “bay-bay” yapma hareketlerinin gelişmediği görülür.

• Zeka yaşı eşleştirilmiş zihinsel geriliği olan çocuklarla karşılaştırıldıklarında, otizmli çocuklar nesnelere yönelen konuşmacının bakışlarını takip etmekte başarısızdırlar. Yani, ortak dikkat gösteremezler. Bozulmuş ortak dikkat; otizmli çok küçük çocuklarda bile sezilebilen en önemli erken dönem belirtidir.

• Otizmli bireyler, başka insanların da iç dünyalarının olduğu ve kendinden farklı düşünceye sahip olduklarını anlayamazlar ve empati kuramazlar. Yani “zihin kuramı”nı geliştiremezler.

• Anormal göz teması, sosyal iletişimi olumsuz olarak etkileyen diğer yaygın bir bulgudur. Otizmli çocukların insanların gözlerine bakmamaları veya anlık denebilecek kadar kısa bakışlardan sonra hemen gözlerini kaçırmaları dikkati çeker. Bir çocuğun 18 aylıkken göz teması yok ise, çocuğun otizmli olma olasılığı yüksektir.

• Otizmli bireyler bir nesneyi işaret etme ya da göstermede de başarısızdırlar. Yaşıtlarının aksine bir isteği ifade etmede veya dikkat çekmek için işaret etme yolunu kullanmada başarısız oldukları görülür. Gereksinimlerini ifade ederken veya isterken ya aşırı duygusal tepkiler gösterirler veya isteklerini ifade etmek için annelerinin elini tutup istedikleri nesnelerin üstüne koyarlar.

• Otizmli çocuklar tek başlarına oynamayı tercih ederler ve diğer çocukların oyunlarına katılmazlar. İletişimden ve hayal gücünden yoksun olmaları nedeniyle yaratıcı oyun oynama becerileri bulunmaz. Bir oyuncakla amacına uygun olarak oynamazlar; oyuncak bir arabayla oynarken onun gerçek bir arabanın modeli olduğunu, kendilerinin de arabanın şoförü rolünü oynayabileceklerini varsayamazlar. Bazen yalnız arabanın tekerleklerini uzun süre çevirirler, bazen oyuncağın çıkardığı ses ile ilgilenirler, bazen de durmaksızın arabayı ileri geri sürerler.

​

Yineleyici Davranışlar ve Kısıtlı İlgi Alanları:

• Otizmli bireyler sınırlı, yineleyici ve basmakalıp davranışlara, ilgilere ve etkinliklere sahiptirler. Stereotipik (tekrarlayıcı) ve aynılıkta ısrar edicilikleri sık gözlenen davranış sorunlarıdır. Bunlar duyumsal uyarım (ileri-geri sallanma, kendi ekseni etrafında dönme), görsel uyarım (parmaklarını gözlerinin önünde hareket ettirme, parmaklarıyla havada bir takım şekiller oluşturma), dokunsal uyarım (elin ritmik hareketlerle kulak ve el gibi vücut parçalarına vurulması) ve işitsel uyarımlardır (aynı ezgiyi tekrar tekrar mırıldanma). Stereotipik davranışlar zeka düzeyi düşük olan otizmli çocuklarda daha sık gözlenir.

• Bazı otizmli bireyler aynı olan davranışı sürdürme gereksinimi duyarlar ve bunu günlük rutinlere aşırı bağlılık tarzında gösterirler. Günlük yaşamlarındaki değişimlere karşı direnç gösterebilirler.

• Otizmli çocukların seslere karşı çok değişik tepkiler verdiği görülmektedir. Çocukların seslere hiçbir tepki vermemesi birçok anne-babayı, işitme problemi olabileceği kaygısı ile hekime gitmeye yönlendirmektedir. Bazen seslere hiç tepki vermemeleri, bazen en ufak bir sese aşırı tepki göstermeleri ve bazı seslere de çok duyarlı olmaları anne ve babaları şaşırtmaktadır.

​

İlişkili Belirtiler​

• OSB’de konuşmada gecikme kadar konuşmada olağandışılık mevcuttur. Konuşmanın olmaması veya konuşmanın gecikmesi ailenin hekime en sık müracaat nedenlerinden biridir. Bu çocuklarda istemli konuşma yoktur ve konuşma anormallikleri motivasyon eksikliğinden dolayı değildir. Otizmli bireyler konuşmayı akıcı öğrendiklerinde bile, sosyal iletişimdeki yetersizlikleri nedeniyle konuşmaları karşılıklı konuşmalar biçiminde olmaz. Otizmli çocukların konuşmaları ekolalik sözcükleri veya cümlecikleri içerir. Ekolali, çocuğun duyduğu sözcükleri ve cümleleri konuşmacının hemen arkasından veya daha sonrasında yankılı bir biçimde taklit etmesidir. Konuşan otizmli bireylerde disprozodinin sıklıkla bu sendromun çekirdek özelliği olduğu ileri sürülmektedir. Disprozidi sesin tonunu ayarlamakta güçlüktür.

• Otizmin ilk tanımlandığı yıllarda, bu çocukların çok zeki olduklarına, ancak bu zekanın problem davranışlarla maskelendiğine inanılıyordu. Bu çocukların zihinsel gelişmeleri üzerinde yapılan ayrıntılı çalışmalar, en az iki grup otizmli çocuğun olduğu düşündürmektedir. Birinci grubu normal ya da yüksek zihinsel becerileri olanlar (yüksek işlevli), diğer grubu ise zihinsel yönden geri olanlar  (düşük işlevli) oluşturmaktadır. Otizmli bireylerin %45’i zihinsel yetersizliğe sahiptir.

•  Yüksek işlevli otizmli çocukların bir kısmında hiperleksi gözlenebilir. Hiperleksi, önceden yapılandırılmış bir öğrenim görmeksizin, vaktinden önce, genellikle 5 yaş öncesinde, kendiliğinden gelişen kelimeleri tanıma veya okuma becerisi olarak tanımlanmaktadır.

• Otizmli çocuklar genellikle çevrelerindeki tehlikelerin farkında olmazlar. Bu durum anne ve babaları kaygılandıran diğer bir sorundur. Otizmli çocuklarda duruma uygun olmayan duygusal tepkiler nedensiz olarak ortaya çıkabilir.

• Otizmli çocukların en şaşırtıcı özelliklerinden bir diğeri de birçok alanda sınırlı becerileri olmasına karşın, bazı alanlarda sahip oldukları özel becerilerdir. Birçok otizmli çocuğun, konuşmadan önce şarkı söylediği görülür; bazıları ise bir müzik aletini iyi çalabilir.

• İlk bir yaşta otizmli bebeklerin fiziksel gelişimleri yaşıtlarından farklı değildir. Fiziksel olarak birçok motor beceriyi beklenen yaşlarda kazanırlar.